BOSFORCE EMLAK GELİŞTİRME ve PAZARLAMA

İlk bina Darüssaade Ağası Mehmet Ağa'ya ait iken, ölümünden sonra miras yolu ile kızına  geçmiş, o da I. Abdülhamit'in Sadrazamlarından Koca Yusuf Paşa ile evlenmişti. (Eski Eserleri Koruma Encümeni'nin dosyasından) Koca Yusuf Paşa'dan kızı Emine Hanımla, `Emine Hanımın eşi` Kaptanı Derya Seydi Ali Paşa'ya intikal etmiştir. Emine Hanım'la Seydi Ali Paşa'nın oğulları Bağdat Valisi Hamdi Paşa sürgünde iken , Ali Paşa'nın tavassutuyla İstanbul'a dönmesine müsaade edilmiştir.

Bağdat Valisi Hamdi Paşa'nın bir sarrafa borçlanması üzerinde  de yalı bu saraf tarafından satılığa çıkarılmış; bu satış dolayısıyla 'Sadullah Paşa'nın babası, divan edebiyatımızın üstadlarından, vezir- Esat Muhlis Paşa (Ölm.1851) satın almıştır. Esat Paşa'dan  da oğlu Sadullah Paşa'ya kalmıştır.  Bu tarihten sonra yalı artık günümüze kadar `Sadullah Paşa Yalısı` olarak anılıp ünlenmiştir.

Ayaslı Mahmut Esat Paşa'nın oğlu olan Sadullah Paşa II. Abdülhamit döneminde Osmanlı İmparatorluğu'nun Viyana Büyükelçisi'dir. Paşa , hizmetkarlarından bir kız ile gönül ilişkisine girince bu durum duyulur ve İstanbul'a dönüşüne Abdülhamit tarafından  izin verilmez. Bu duruma üzülen ve içerlenen Sadullah Paşa , hizmetli kızın da hamile kaldığını öğrenince 1891 yılında havagazını açarak intihar eder. İstanbul'da yaşayan eşi Necibe hanım da bu durumları öğrenince çıldırmıştır. Sadullah Paşa ile Necibe Hanım’ın büyük oğulları Âsaf Bey’in kaderi de babasıyla aynı olmuş ve yine bir gönül macerası yüzünden 1985 yazında Berlin’de canına kıymıştır. Paşa’nın eşi Necibe Hanım 1917’de vefat eder. Yalı Cumhuriyet’in ilk içişleri bakanlarından olan Ahmed Ferid Tek’e satılır, onun vefatıyla kızı türkolog Emel Esin’e geçer. Emel Esin, yalıyı kendi adıyla kurduğu vakfa devreder ve o da dünyadan 1987’de ayrılır. Binanın daha sonraki sâkini ise, yalıyı Emel Esin Vakfı’ndan kiralayan Ayşegül Nadir’dir. Ayşegül Nadir’in isminin etrafında yoğunlaşan ve basını bundan senelerce önce uzun müddet meşgul eden meşhur tarihî eser kaçakçılığı olayı da, işte bu yalıda yaşanır. Bütün bunlar belki tesadüf ama Sadullah Paşa’nın ailesinin kaderinde bir tuhaflık olduğu da ortada. Aile mensuplarının yaşadığı daha başka üzüntüler de var: Meselâ, aynı aileye mensup olan ve Sultan Abdülhamid’in torunlarından Nemika Sultan ile evlenen Damad Ali Kenan Esin’in uzun yıllarını sürgünde, sıkıntı içerisinde geçirmesi gibi…

1974 yılından sonra, yalının esaslı olarak onarımında gerekli büyük mali olanaklar bulunamadığından, bazı kayıt ve şartlarla TAÇ Vakfı'na bağışlamıştır.

Bu kadar yalıda yaşayanların ilgi çeken hikayelerinden sonra , yaşayanlar kadar mimarisi ile de ilgi ve övgüyü hakeden yalının teknik özelliklerine de biraz değinelim.
Eski Eser  Koruma Encümeni'ndeki dosyasından ;  Mimarı: Malum değil. 1948'de Mimar Cahide Tamer ve Mimar Turgut  Cansever tarafından tamir edilmiştir. Harem/selamlık durumu : Bugün yalnız harem kısmı mevcuttur.
İnşası :  XVIII. yüzyıl sonunda yapıldığı tahmin ediliyor. Yapısı: Bina iki katlıdır. Kubbeli ve beyzi şekilde yapılan büyük salonun tavanı o devrin en iyi işçiliklerinden biridir. Odalarda o devirde yapılan şekilde nişler ve zamanında yapılmış nakışlar ve bunlar arasında (şimdiki Topkapı Sarayı ile Sarayburnu arasında yapılmış olan) ilk Topkapı Sarayı'nın bir resmi vardır. Kubbeli tavanı oymalı tahtadan şemse şeklindedir. Odaların tezyinatında kullanılan kavrukluklar ve kapı pervazları Edirne işi olarak yapılmıştır. Odalardaki nişlerin büyüklerinde o zamanın İstanbul manzaralarını gösteren resimler vardır.

Harem Binası tarzında, ortası kubbeli bir köşktür. Üst kat, alt kata nisbetle daha geniştir ve payandalara, eski deyimle `eli böğründe`lere dayanır. Planı dörtköşe `kare`dir. Merkezdeki odalar haç biçimi gelişerek dört yana bakar. Alt sofa sekiz köşeli, üst sofa ise ovaldir.
`Sadullah Paşa Yalısı hakkındaki ilk bilgi Bostancıbaşı Defteri'nde yer alıyor. I. Abdülhamid'in bu yalıyı Da'rüs Sade Ağası Mehmet Ağa'ya verdiğini yazan kayıtlara göre, yalı 1792'de Mehmet Ağa kızı ve Yusuf Paşa'nın eşi Hanife Hatun'un mülkü.
Hanife Hatun kızı Emine ve kocası Seyyid Ali Paşa ile yalı, renkli günler geçiriyor. Berberbaşı Hüseyin Ağa ve kızı Fatma Rehna Hanım, Koca Yusuf Paşa'nın torunu Hamdi Paşa ile evlenince yine bu yalıya geliyor. Yalının son sahibi Dr. Emel Esin, yalıyı hem bakım, tamir; hem kültür alanında da yaşatmak için `vakıf` kurmak istiyor. Bu amaca yardımcı olacakları düşüncesi ile iş adamı Asil Nadir ve eşine kiraya veriyor`'(1- Özel vakıf yerine T.A.Ç. Vakfı ile sözleşme yapılmıştır. 2 – Emel Esin 1987 yılı Şubat ayı başında vefat etmiştir.)

`Sadullah Paşa Yalısı günümüzde özenle korunan klasik anlayış egemenliğinde dengeli bir yapıdır. İlk sahibi Koca Yusuf Paşa tarafından yaptırılmıştır. 1872'de Sadullah Paşa'ya geçmiş XX.yüzyıl başında selamlık yıkılmıştır. `
(Mim. L.Yazıcıoğlu, Taç Der./Nisan 1977)